Dit artikel is welwillend beschikbaar gesteld door de Stichting Israel en de Bijbel en is opgenomen in het IB magazine 41e jaargang nummer 1 van 2010.

Nadat we in de vorige afleveringen hebben stilgestaan bij het orthodoxe en liberale Jodendom, willen we in dit laatste artikel het ultra-orthodoxe Jodendom bespreken.

Ultra-orthodox Jodendom

De laatste van de drie godsdienstige bewegingen binnen het Jodendom is die van de ultra-orthodoxie. Deze beweging staat, voor wat hun leerstellingen betreft, nog het dichtst bij het orthodoxe Jodendom.

Het onderscheid zit vooral in de geisoleerde levensstijl die met name in kleding en allerlei andere uiterlijkheden opvalt. Ultra-orthodoxe Joden leven in gesloten gemeenschappen en zijn aanhangers van een bepaalde rabbijn of rabbijnenschool. Ze zijn vooral te vinden in Amerika, Israel, Belgie (Antwerpen), Engeland (Londen) en Frankrijk (Parijs). Het ultra-orthodoxe Jodendom kan worden verdeeld in een aantal sekten, zoals het Chassidisme en Chabbad.

Chassidisme
Het ultra-orthodoxe chassidisme werd gesticht door Israel ben Eliezer, later vaak Israel Ba'al Sjem Tow (de meester van de Goede Naam) genoemd. Hij leefde van 1699 tot 1760 en werkte in Oekraine. Hij verlegde de aandacht van de Talmoedstudie naar vroomheid en gebed. Vooral de Joden in Oost-Europa, waar mogelijkheden tot studeren veelal ontbraken, ontvingen zijn boodschap met groot enthousiasme.

De leerlingen en opvolgers van Ba'al Sjem Tow wisten grote delen van Oost-Europa voor zich te winnen. Er ontstonden verschillende dynastieen van rabbijnen (rebbes), zoals de Karliner chassidiem, de Klausenburg chassidiem en de bekende Lubavitcher chassidiem. De naam van de dynastie is ontleend aan de plaats waar deze oorspronkelijk vandaan komt.

Het chassidisme richt zich vooral op het gevoelsleven. Het leert dat - ongeacht status of intelligentie - elk moment een moment van verlossing is voor de mens, dat uiteindelijk tot de ultieme volmaaktheid moet leiden. Alles wat nodig is om in dit verlossingsproces te worden opgenomen, is een bereidwillig hart om God te dienen en om door middel van gebed in Zijn gemeenschap te komen.

Dit proces gaat vaak gepaard met luid geroep en heftige bewegingen van het lichaam. Uiteindelijk komt men in een soort extase, waardoor men zichzelf en zijn omgeving vergeet en zich volledig op de eenheid met God kan richten. Alle godsdienstige handelingen van het chassidisme zijn gericht op de geestdrift en niet zozeer op de handelingen zelf.

Binnen het chassidisme zijn het doen van goede werken en de verwachting van de spoedige komst van de Messias erg belangrijk. Goede werken bespoedigen de komst van de Messias, zo meent men. De rebbe neemt in het chassidisme een belangrijke plaats in. Hij fungeert als een soort middelaar tussen God en mensen.

Chassidische Joden geloven dat bepaalde rebbes bovennatuurlijke gaven hebben om te genezen of om demonen uit te drijven. Aan sommige rebbes worden messiaanse kenmerken toegeschreven. Te denken valt aan de in 1994 overleden Lubavitcher rebbe Menahem Mendel Schneerson. Veel van zijn volgelingen dachten dat deze in Brooklyn, New York wonende rebbe zich bekend zou maken als de beloofde Messias.

Chabbad
Een belangrijke dynastie van rabbijnen binnen het chassidisme is de Lubavitcher Chassidiem. Deze dynastie is opgericht door Sjneoer Zalman in 1790 en wordt ook wel chabbad genoemd naar de beginletters van de Hebreeuwse woorden chochma, biena en da'at. Chochma betekent wijsheid die nodig is om ideeen te vormen. Biena betekent inzicht en is belangrijk om ideeen uit te werken. Da'at betekent kennis en is nodig voor het verstandelijk inzicht.

Chabbad richt zich vooral op een intellectuele benadering van zaken. Theoretische leerstellingen worden gepresenteerd in een duidelijk, begrijpbaar systeem van denken en voelen, gecontroleerd door de kracht van het verstand. Binnen deze sekte wordt zeer veel belang gehecht aan studie van de Talmoed. Ook hierbij neemt de rebbe een belangrijke plaats in. Hij is het levende centrum van hun gemeenschapsleven.

De Lubavitcher rebbe Menahem Mendel Schneerson heeft enorme invloed gehad op Chabbad. Sinds 1940 is het één van de meest hechte, godsdienstige groeperingen ter wereld met eigen scholen, uitgeverijen en trainingcentra. Op deze trainingscentra worden 'evangelisten' opgeleid die later worden uitgezonden naar met name Noord Afrika en Israel om seculiere Joden weer terug te brengen naar een godsdienstig, praktiserend leven.

Bronnen:
Judaism, Isidore Epstein. Penguin books, New York, 1982.
Tussen Jodendom en Christendom, dr. P.A. Siebesma. Kok, Kampen, 1996.
Wegwijs in het Jodendom, Chaim Pearl en Reuben Brookes. NIK, Amsterdam 1997.
Encyclopaedia Judaica.
Jewish virtual library