Dit artikel is welwillend beschikbaar gesteld door de Stichting Israel en de Bijbel en is opgenomen in het IB magazine 40e jaargang nummer 10 van 2009.

Het Jodendom kent ruwweg drie stromingen: orthodox, liberaal en ultra-orthodox. Uit deze drie zijn weer substromingen ontstaan. In dit artikel gaan we in op onder andere  het orthodoxe, het conservatieve en het reconstructionistischeche Jodendom.

Orthodox Jodendom
De orthodoxe beweging binnen het Jodendom kan het beste worden omschreven als een herleving van het vroege Jodendom. Het orthodoxe - of rabbijns - Jodendom is daarom de oudste en tevens dé hoofdstroming binnen het Jodendom. Een groot deel van de Joden in Europa is orthodox. Orthodoxe Joden leven volgens de Joodse leer, de Halacha, zoals in Tora en Talmoed staat geschreven. De geschreven wet - Tora - wordt geinterpreteerd door de mondelinge wet en geldt als leefregel voor alle Joden.

Het begrip orthodoxie verscheen voor het eerst in 1795 en werd algemeen gebruikt vanaf het begin van de 19^e eeuw. De orthodoxe beweging is ontstaan in Duitsland en Hongarije onder leiding van de schrijver en rabbijn Samson Raphael Hirsch (1808-1888). Hirsch was afkomstig uit een orthodoxe groepering in Frankfurt-am-Main (Duitsland). Hij predikte afscheiding van de bestaande liberale Joodse gemeenschappen en vestigde eigen orthodoxe gemeenschappen.

Orthodoxe levensstijl
Orthodoxe Joden geloven in de goddelijke inspiratie van de geschreven en mondelinge wetten. Het orthodoxe Jodendom beschouwt zichzelf als de authentieke voortzetter van de godsdienstige Joodse tradities. Deze godsdienstige inzettingen zijn lang geleden aanvaard door het volk Israel bij de berg Sinai en gelden daarom, naar Joods orthodoxe maatstaven, voor de hele Joodse gemeenschap. Binnen het orthodoxe Jodendom neemt het land Israel een belangrijke plaats in. Het staat synoniem voor de godsdienstige en spirituele activiteiten van het Jodendom. Volgens orthodoxe Joden was en is Israel de plaats waar de Hof van Eden ligt en waar de schepping van Adam plaatsvond.

Tegenwoordig is het praktiseren van de orthodoxe levensstijl makkelijker dan vroeger. Werken op de sabbat is niet nodig, omdat de zaterdag in veel Westerse landen toch een vrije dag is. Het aanbod van koosjer voedsel in de supermarkten wereldwijd is gegroeid en het aantal koosjere restaurants idem dito. Orthodoxe Joden hebben hun eigen universiteiten,  scholen en eigen uitgeverijen van boeken en muziek.

Conservatief Jodendom
In 1885 hield de Amerikaanse liberale Joodse beweging een conferentie in Pittsburgh (V.S) om hun uitgangspunten te formuleren. Na afloop werd een verklaring of geloofsbelijdenis opgesteld. Als protest tegen deze verklaring, die sommigen veel te vrijzinnig was, richtte een invloedrijke groep, onder leiding van Sabato Morais (1823-1901), de conservatieve beweging binnen het Jodendom op. Deze beweging is later tot bloei gekomen onder leiding van Solomon Schechter (1847 - 1915).

Tot op heden vertegenwoordigt de conservatieve beweging veertig procent van de Amerikaanse Joden. De beweging neemt een belangrijke plaats in binnen het Amerikaanse Jodendom, zowel in religieus, intellectueel en sociaal opzicht.

Conservatief Jodendom omschrijft zichzelf als 'tussen orthodox en liberaal in'. De drie belangrijkste grondbeginselen van het conservatieve Jodendom zijn steun voor de eenheid van het Joodse volk, Israel, de voortzetting van de Joodse traditie en het koesteren van de Joodse wetenschap. Conservatief Jodendom wordt echter door het Israelische opperrabbinaat niet erkend.

Conservatieven hebben veel van de erediensten van hun liberale broeders overgenomen. Er wordt in het Engels gebeden en in veel synagogen wordt in de erediensten een orgel gebruikt. Aan de andere kant aanvaarden conservatieve Joden de volledige mondelinge wet, alhoewel deze wordt aangepast aan de moderne tijd. Ze hebben bijvoorbeeld geen bezwaar om op de sabbat met de auto naar de synagoge te rijden.

Reconstructionistisch Jodendom
De reconstructionistische beweging is binnen het conservatieve Jodendom in Amerika ontstaan. Reconstructie betekent dat iets in de oorspronkelijke vorm hersteld of weder opgebouwd wordt. Deze beweging is opgericht door Mordecai Kaplan (1881-1983). Kaplan geloofde dat het Jodendom moest worden veranderd van een godsdienst in een beschaving.

Hij beschouwde de Tora als een menselijk document en God als een kracht of een proces, in plaats van een Persoon.

De nadruk ligt op de ontwikkeling en verbetering van de persoonlijkheid van de mens. Volgens Kaplan is het Joodse volk het enige, constante element door de geschiedenis van het Jodendom heen. Jodendom is een voortgaande, godsdienstige beschaving van het Joodse volk. Godsdienst is slechts een onderdeel van deze beschaving, zoals taal, literatuur en kunst dat zijn. In 1945 verscheen een reconstructionistisch sabbat gebedenboek en ook werden eigen trainingcentra voor de opleiding van rabbijnen opgericht. Op dit moment is David Teutsch de meest invloedrijke leider van deze beweging en op tal van terreinen nog volop actief.

Humanistisch Jodendom
De humanistische beweging binnen het Jodendom is in 1963 opgericht door de liberale rabbijn Sherwin Wine. Het humanistisch Jodendom legt alle nadruk op de Joodse cultuur, geschiedenis en identiteit. De Joodse geschiedenis - en de ervaring die is opgedaan - leert om te vertrouwen op de menselijke kracht om de waarheid te vinden. In het humanistisch Jodendom is geen ruimte voor gebeden of verwijzingen naar God of godsdienst.

Sherwin heeft een eigen Joodse liturgie ontwikkeld, gebaseerd op de filosofische principes cultuur, geschiedenis en identiteit. In 1969 is de gemeente van Sherwin in Michigan (Amerika) met een aantal andere gemeenten samengegaan in de vereniging van Humanistisch Jodendom (Society for Humanistic Judaism (SHJ)). Deze beweging is actief in dertien landen en heeft 20.000 leden over de hele wereld.

Bronnen:

Judaism, Isidore Epstein. Penguin books, New York, 1982.
Tussen Jodendom en Christendom, dr. P.A. Siebesma. Kok, Kampen, 1996.
Wegwijs in het Jodendom, Chaim Pearl en Reuben Brookes. NIK, Amsterdam 1997.
Encyclopaedia Judaica.
Jewish virtual library.